Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας (0110Υ)

Χειμερινό εξάμηνο 2025-2026

Αλέξανδρος Ρέκκας

2025-10-09

Μαθησιακοί στόχοι

Στο τέλος του μαθήματος θα μπορείτε να:

  • Εξηγείτε τι είναι επιστημονική και εκπαιδευτική έρευνα
  • Διακρίνετε κύριους τύπους συλλογισμού και φιλοσοφικές προσεγγίσεις
  • Ξεχωρίζετε ποσοτικές, ποιοτικές και μικτές μεθόδους
  • Περιγράφετε βασικά βήματα μιας μελέτης και περιορισμούς

Μέθοδοι γνώσης (Peirce)

Παραδοσιακές μέθοδοι

  • Εμμονή - Επιμένω σε ό,τι πιστεύω
  • Αυθεντία - Το λένε οι «ειδικοί»
  • Διαίσθηση - Αυτονόητο/φαίνεται λογικό

Επιστημονική προσέγγιση

  • Επιστημονική μέθοδος
  • Αυτοκριτική
  • Αυτοδιόρθωση
  • Έλεγχος
  • Σύγκριση
  • Βελτίωση

Εμμονή & Αυθεντία — κίνδυνοι

Προσοχή!

Μπορεί να διαιωνίζουν στερεότυπα

Παράδειγμα: «Τα αγόρια είναι καλύτερα στα μαθηματικά»

Χρειάζεται κριτική στάση

  • Ποια είναι τα δεδομένα;
  • Πώς συλλέχθηκαν;
  • Ποια η μεθοδολογία;

Διαίσθηση και Επιστημονική μέθοδος

💡 Διαίσθηση

  • Βοηθά να ξεκινήσουν ιδέες
  • Αφετηρία σκέψης
  • Χρειάζεται επιβεβαίωση

→

🔬 Επιστημονική μέθοδος

Παρατήρηση → Υπόθεση → Δεδομένα → Ανάλυση → Συμπεράσματα

Αντικειμενικότητα και Επαναληψιμότητα

Αντικειμενικότητα

Ελαχιστοποίηση μεροληψιών

Διαφανής μεθοδολογία

Αναγνώριση περιορισμών

Επαναληψιμότητα

Άλλοι/ες να μπορούν να επαναλάβουν

Παρόμοια αποτελέσματα

Διασφάλιση εγκυρότητας

Είδη συλλογισμού

🔼 Επαγωγικός

Από παρατηρήσεις → γενίκευση

Παράδειγμα: Παρατηρώ 10 παιδιά που παίζουν → Συμπέρασμα για όλα τα παιδιά

🔽 Παραγωγικός

Από γενικές αρχές → ειδικά συμπεράσματα

Παράδειγμα: Θεωρία Piaget → Πρόβλεψη για συγκεκριμένο παιδί

Συνδυάζονται μέσα στην έρευνα για ισχυρότερα πορίσματα

Βήματα επιστημονικής μεθόδου

  1. Ορισμός προβλήματος/ερώτησης

  2. Βιβλιογραφική ανασκόπηση

  3. Υπόθεση/ερευνητικοί στόχοι

  4. Συλλογή δεδομένων (εργαλεία/δείγμα)

  5. Ανάλυση (στατιστικά ή θεματική)

  6. Συμπεράσματα και περιορισμοί

Υποθέσεις της επιστημονικής μεθόδου

  • Υπάρχει ένας κόσμος που μπορεί να μελετηθεί
  • Ένα μέρος του κόσμου είναι μοναδικό, ένα είναι κανονικό και ένα είναι σύνθετο
  • Μπορούμε να διακρίνουμε μεταξύ περισσότερο ή λιγότερο εύλογων ισχυρισμών

Σημαντικοί περιορισμοί

  • Δεν είναι όλα τα ερωτήματα «μετρήσιμα»
  • Μετράμε υποκατάστατα της πραγματικότητας
  • Όλες οι μετρήσεις έχουν σφάλμα
  • Καμία μελέτη δεν εξηγεί τα πάντα

Θυμηθείτε: Η ταπεινοφροσύνη είναι αρετή της επιστήμης

Επιστημονική έρευνα

Χαρακτηριστικά

  • Τυπική, συστηματική εφαρμογή της επιστημονικής μεθόδου
  • Εκπαιδευτική έρευνα: εστίαζει σε προβλήματα μάθησης/διδασκαλίας

Κλειδιά Επιτυχίας

✓ Σαφήνεια

✓ Ακρίβεια

✓ Επαναληψιμότητα

Γιατί μας αφορά στην εκπαίδευση;

  • Εμβάθυνση κατανόησης του τρόπου μάθησης
  • Βελτίωση της εκπαίδευσης και των μεθόδων μάθησης
  • Τεκμηριωμένη κατάρτιση εκπαιδευτικών πολιτικών
  • Κατανόηση αναπτυξιακών αναγκών
  • Προώθηση επαγγελματισμού

Διερευνητική και Επιβεβαιωτική έρευνα

🔍 Διερευνητική

  • Αναζητώ μοτίβα/ιδέες από το πεδίο
  • Ανοιχτά ερωτήματα
  • Ευελιξία
  • Παράγω θεωρία

✓ Επιβεβαιωτική

  • Ελέγχω εκ των προτέρων υποθέσεις
  • Συγκεκριμένες προβλέψεις
  • Δομημένο πρωτόκολλο
  • Επαληθεύω θεωρία

Φιλοσοφικές προσεγγίσεις (Creswell)

  • Μετα-θετικισμός - Γνώση πιθανή, έλεγχος θεωριών
  • Κονστρουκτιβισμός - Πολλαπλές οπτικές, νόημα στο πλαίσιο
  • Μετασχηματιστική - Έρευνα για δικαιοσύνη/αλλαγή
  • Πραγματισμός - Ό,τι δουλεύει για το ερώτημα (μεικτές μέθοδοι)

Ποσοτική έρευνα

Χαρακτηριστικά

  • Μετρά μεταβλητές με όργανα/κλίμακες
  • Ανάλυση με στατιστικές διαδικασίες
  • Αριθμητικά δεδομένα

Παραδείγματα στην προσχολική

✓ Συχνότητα συμμετοχής στο ομαδικό παιχνίδι

✓ Κλίμακες συμπεριφοράς

✓ Μετρήσεις γλωσσικής ανάπτυξης

Ποιοτική έρευνα

Μέθοδοι συλλογής πληροφορίας

  • Συνεντεύξεις
  • Παρατήρηση
  • Έγγραφα/εικόνες

Εστίαση

Σε νοήματα & εμπειρίες παιδιών/εκπαιδευτικών/γονέων

Μικτές μέθοδοι

Συνδυασμός

Συνειδητός συνδυασμός ποσοτικών ΚΑΙ ποιοτικών δεδομένων

Παράδειγμα

Ερωτηματολόγιο γονέων + Παρατήρηση τάξης = Ολοκληρωμένη εικόνα

Μίνι δραστηριότητα (5’)

👥 Σε ζευγάρια:

  1. 💭 Διαλέξτε μια ερώτηση σχετική με την τάξη νηπιαγωγείου (π.χ. «Το ελεύθερο παιχνίδι επηρεάζει τη συνεργασία;»)

  2. 📋 Προτείνετε βήματα για την εκτέλεση της μελέτης

  3. 📊 Μοιραστείτε 2–3 μεταβλητές/θέματα που θα μετρήσετε/παρατηρήσετε

⏱️ Χρόνος: 5 λεπτά

Σύνοψη & Επόμενα βήματα

✅ Είδαμε

  • Μέθοδοι γνώσης
  • Επαγωγικός και παραγωγικός συλλογισμός
  • Επιστημονική μέθοδος
  • Βήματα της επιστημονικής μεθόδου
  • Επιστημονική έρευνα
  • Φιλοσοφικές προσεγγίσεις στην επιστημονική έρευνα
  • Ποσοτικές/Ποιοτικές/Μικτές προσεγγίσεις στην επιστημονική έρευνα

Σύνοψη & Επόμενα βήματα

💡 Θυμόμαστε

Κριτική σκέψη, δεοντολογία, σαφή ερωτήματα, επαναληψιμότητα

Σύνοψη & Επόμενα βήματα

📚 Επόμενο μάθημα

Μέθοδοι στην επιστημονική έρευνα (ποσοτικές, ποιοτικές, μικτές)

Ερωτήσεις;